Najpoważniejszym źródłem zanieczyszczeń powietrza w Polsce jest spalanie paliw stałych w domowych instalacjach grzewczych. Za inne przyczyny uznaje się energetykę przemysłową, transport oraz rolnictwo. Biorąc pod uwagę wszystkie wymienione czynniki, to poprawa warunków i efektywności spalania w gospodarstwach domowych będzie najszybszą i najłatwiejszą drogą do poprawienia jakości powietrza. Dlaczego? Ponieważ zależy to od nas samych.

Do informacji na temat zanieczyszczeń powietrza w Polsce zdążyliśmy się już niestety przyzwyczaić. Fakty są takie, że sytuacja ze złej zamienia się w alarmującą, a ostrzeżenia płyną z miejsc, które wcześniej nie miały większych problemów z jakością powietrza. Pod tym względem Polska zajmuje miejsce w ogonie Europy z marnymi szansami na poprawę swojej pozycji. Jak wynika z wyliczeń GIOŚ, główną przyczyną emisji gazów i pyłów do atmosfery jest użycie węgla kamiennego zarówno w przemyśle, jak i w gospodarstwach domowych.

Głównym powodem powstawania zanieczyszczeń powietrza związanych z domowymi instalacjami grzewczymi – w tym z piecami na paliwa stałe, które odpowiadają za ok. 87% wszystkich procesów spalania (wg. GIOŚ) – są paliwa gorszej jakości, przestarzałe urządzenia grzejne oraz ich nieprawidłowa obsługa. Jednak eksperci z branży ogrzewniczej znaleźli rozwiązania, które przełożyły się na pozytywne wyniki w innych krajach europejskich, takich jak Niemcy czy Czechy. – Faktem jest, że do szkodliwych emisji przyczynia się m.in. spalanie węgla kamiennego czy brunatnego, ale tutaj należy podkreślić, że tylko to nieprawidłowe. Zastosowanie odpowiedniego paliwa, w odpowiednim urządzeniu grzejnym przy jednoczesnej prawidłowej obsłudze, czyli takiej, którą zaleca producent sprzętu, może przynieść zdecydowanie większą efektywność spalania i przyczynić się do polepszenia jakości powietrza – informuje Thomas Wenzel, przedstawiciel marki Rekord, producenta paliw stałych.

Skażone powietrze zabija rocznie aż 45 tys. Polaków, a jego głównym źródłem są stare piece węglowe w domach jednorodzinnych. Aby zminimalizować skażenie powietrza, posiadacze pieców na paliwa stałe powinni unikać kilku podstawowych błędów. Najpoważniejszym z nich jest spalanie śmieci pochodzących z gospodarstw domowych, takich jak papier czy tworzywa sztuczne oraz pomalowane lub polakierowane drewno. Należy również używać jakościowych paliw oraz unikać wilgotnego drewna opałowego (o wilgotności powyżej 25%). Jak podkreśla CEFACD3, ważnym czynnikiem w procesie spalania jest prawidłowa obsługa paleniska, czyli taka, w której używa się nie tylko odpowiednich paliw, ale również właściwych i wystarczających podpałek oraz odpowiedniej regulacji powietrza.

Kolejnym ważnym elementem są same urządzenia grzejne, które bardzo często są przestarzałe. – Ponad 80% pieców węglowych to piece zasypowe, w których właściciele mogą spalać niemal wszystko. Nieco nowocześniejsze konstrukcje – piece retortowe – stanowią 11 proc., a 3,9 proc. to wciąż piece kaflowe. Średni wiek pieca węglowego to 12 lat, a to oznacza, że większość tych kotłów w najbliższych latach będzie musiała być wymieniona – alarmuje prezes Krakowskiego Alarmu Smogowego Andrzej Guła4. Uszkodzone lub stare urządzenia mogą powodować niepełne spalanie paliw, brakuje im wartości granicznych dla pyłu i tlenku węgla oraz często zdarza się, że nie są dostosowane do przyległych im kominów.

Administracja publiczna w miejscach najbardziej narażonych na skutki zanieczyszczeń powietrza wprowadza programy, które mają na celu poprawę zarówno efektywności spalania, jak i czystości powietrza. Na przykład województwo Małopolskie w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014-2020 ma zamiar przeznaczyć aż 100 mln euro na zmianę sposobu ogrzewania domów.

Co bardzo ważne, twórcy programu zwracają uwagę na czynnik docieplenia domu jako kluczowy dla uzyskania optymalnego poziomu efektywności energetycznej. Z ich obliczeń wynika, że koszty ogrzewania dwukondygnacyjnego domu o powierzchni ok 160 m² mogą być aż o połowę niższe przy odpowiednio ocieplonym budynku. Efektem prawidłowej izolacji jest mniejsza potrzeba docieplania przy użyciu pieca, co wiąże się z większymi oszczędnościami i ograniczoną emisją spalin. Przyczynienie się do polepszenia jakości powietrza i środowiska w naszym otoczeniu okazuje się być inwestycją, która docelowo może wygenerować również oszczędności w naszym portfelu.